Co to średniowiecze? To nic innego jak fascynujący okres w historii Europy, który trwał od V do XV wieku n.e. Wraz z upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego rozpoczęła się ta epoka, która trwała aż do renesansu i wielkich odkryć geograficznych. W Polsce, średniowiecze trwało od X do XV wieku, a rozpoczęło się wraz z przyjęciem chrztu przez Mieszka I w roku 966.
Spis treści:
- Uniwersalizm a średniowiecze
- Średniowiecze i jego architektura
- Teocentryzm w średniowieczu
- Wzorce osobowe w średniowieczu
- Fascynacja śmiercią w średniowiecznej sztuce
- Najważniejsze dzieła literackie średniowiecza
Zobacz także: Epoki w literaturze – przełomy w historii literatury
Uniwersalizm średniowiecza
Kultura, nauka, sztuka i filozofia w średniowieczu były niezwykle istotne i miały podobny charakter w całej Europie. Wpływała na to jednolitość językowa, gdzie łacina była powszechnie używanym językiem, zarówno w literaturze, jak i w naukowych dyskusjach. Języki narodowe pojawiły się dopiero w schyłkowym okresie średniowiecza. Znajomość łaciny była niezbędna, aby uczestniczyć w życiu kulturalnym i naukowym tego okresu. Początkowo uważano, że języki narodowe nie są wystarczająco doskonałe, by oddać wszystkie emocje i służyć naukowym dyskusjom.
Architektura średniowiecza
W okresie średniowiecza rozwinęły się dwa charakterystyczne style architektoniczne – romański i gotycki. Styl romański, panujący od X do XIII wieku, cechował się masywnymi, niskimi budowlami, często dość długimi. Okna były małe i często nie posiadały szyb. Budulec stanowił ciosany kamień. W stylu tym wznoszono budynki mieszkalne, ratusze oraz przede wszystkim kościoły.
Natomiast styl gotycki, dominujący od XIII do XVI wieku, charakteryzował się strzelistymi i wysokimi budowlami, wielkimi oknami oraz pięknymi witrażami. Czerwona cegła była popularnym materiałem używanym do budowy, chociaż czasem stosowano także inne kolory. Podobnie jak w stylu romańskim, wznoszono w tym stylu zamki, kościoły oraz ratusze.
Co to średniowiecze? – czyli teocentryzm w średniowieczu
Teocentryzm to termin, który opisuje sposób postrzegania świata, w którym Bóg zajmuje centralne miejsce, posiadając najwyższą władzę i wartość. Ten pogląd, szczególnie popularny w okresie średniowiecza, jest silnie związany z dominującą religią tego czasu – chrześcijaństwem, które wywarło znaczący wpływ na myślenie, kulturę i struktury społeczne w Europie. Językiem używanym w kościołach i nauce tego okresu był łacina, co również przyczyniło się do umocnienia teocentrycznego światopoglądu.
Teocentryzm zakładał, że Bóg jest źródłem wszelkiego istnienia i jednocześnie jest najwyższą wartością, mając decydujący wpływ na każdy aspekt życia i rzeczywistości. W tej perspektywie, świat istnieje i funkcjonuje zgodnie z boskim planem, a wszystkie zjawiska i wydarzenia są interpretowane w kontekście woli Boga.
W średniowiecznym społeczeństwie teocentryzm wpływał na wszystkie sfery życia, od struktur społecznych po sztukę i naukę. Architektura gotycka, chorały kościelne, a także prace filozoficzne i naukowe tamtego okresu były silnie przesiąknięte teocentrycznym światopoglądem. Wiedza i kultura rozwijające się w ramach tej koncepcji opierały się na przekonaniu, że poznanie Boga i realizacja Jego planu jest najwyższym celem ludzkiego istnienia.
Wzorce osobowe w literaturze średniowiecznej
Literatura średniowieczna miała za zadanie upowszechnianie ideałów osobowych, wzorców postaw i zachowań godnych naśladowania. Wyróżniano trzy podstawowe wzorce osobowe: świętego, władcy i rycerza.
- Rycerz uważany był za osobę bogobojną, odważną, zawsze dotrzymującą słowa, patriota, gotowego do poświęceń w obronie wiary. Był także wzorcem dydaktycznym i zdobywając władzę, stawał się godnym szacunku, propagując postawę wygodną dla kościoła.
- Władca troszczył się o kraj i poddanych, był dobrym rycerzem i chrześcijaninem, sprawiedliwym i wyrozumiałym. Bronił granic i podejmował trudne decyzje w imię dobra ogółu.
- Asceta, natomiast, żył w ubóstwie, przyjmował pogardę i cierpienie z pokorą, modlił się do Boga, umartwia swoją duszę i ciało. Cechowała go anonimowość i pokora.
Fascynacja śmiercią w literaturze i sztuce średniowiecza
Śmierć zawsze towarzyszyła człowiekowi i była nieodłączną częścią życia. W okresie średniowiecza, fascynacja śmiercią była szczególnie rozpowszechniona. Była ona obecna na każdym kroku, a ówcześni kaznodzieje wykorzystywali ten fakt, aby uświadomić ludziom, że śmierć czeka każdego i nikogo nie omija. Motyw śmierci był powszechny zarówno w literaturze, jak i w sztuce średniowiecznej.
Najważniejsze dzieła literackie średniowiecza
Średniowiecze było okresem, w którym powstało wiele znaczących dzieł literackich. Wśród nich znajdują się takie jak „Pieśń o Rolandzie” autorstwa nieznanego Turolda, „Pieśń o Libelungach” autorstwa nieznanego pisarza z okolic Pasawy, „Opowieści Okrągłego Stołu” autorstwa nieznanego pisarza oraz „Dzieje Tristana i Izoldy” autorstwa Józefa Bédiera. Ponadto, nie można zapomnieć o „Bogurodzicy”, której autor również pozostaje nieznany.
Podsumowanie
Średniowiecze było okresem pełnym tajemnic, fascynującej kultury i unikalnej architektury. Uniwersalizm, architektura, teocentryzm, wzorce osobowe, fascynacja śmiercią oraz literatura to tylko niektóre aspekty tego długiego okresu w historii Europy. Dzieła literackie, takie jak „Pieśń o Rolandzie” czy „Dzieje Tristana i Izoldy”, pozostają niezwykle ważne dla naszego dziedzictwa kulturowego. Odkrywanie i zgłębianie średniowiecza to jednocześnie podróż w przeszłość oraz zrozumienie wpływu, jaki ten okres miał na naszą współczesną cywilizację.
