Barok to fascynujący okres w historii sztuki który rozkwitł w Europie od XVI do XVIII wieku. Epoka baroku przyniosła ze sobą nie tylko nowe style artystyczne, ale także głębokie przemiany społeczne i kulturowe. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu okresowi, jego pochodzeniu, charakterystycznym cechom oraz wpływowym postaciom i dziełom, oraz odpowiemy na pytanie “Co to Barok”.
Spis treści:
- Skąd nazwa barok?
- Czym jest barok?
- Barok
- Nurty kultury w okresie baroku
- Sarmatyzm
- Barok a piśmiennictwo
- Cechy sztuki barokowej
- Sztuka barokowa a kościoły
Zobacz także: Epoki w literaturze – przełomy w historii literatury
Pochodzenie nazwy epoki
Zatem odpowiadając na pytanie “Co to Barok” Wyjaśniamy że nazwa „barok” została zaczerpnięta z terminologii historii sztuki. Pierwsze wzmianki o tym terminie pochodzą z końca XIX wieku, kiedy to Jana Andrzeja Morsztyna nazwano prekursorem stylu barokowego. Morsztyn był polskim poetą, który wprowadził nowe wartości i tematykę do literatury, wpływając na rozwój baroku nie tylko w Polsce, ale także w Europie.
Samo słowo „barok” pochodzi z języka portugalskiego i oznacza rzadką i cenną perłę o nieregularnym kształcie. Termin ten był używany w odniesieniu do sztuki i architektury, które często charakteryzowały się bogactwem i nieprawidłowościami kształtów.
Co to Barok? – Czyli początki epoki baroku w Polsce
Polska była jednym z krajów, w których barok rozwinął się w pełni. Początki tej epoki można doszukiwać się w ostatnich latach renesansu, gdy zaczęły pojawiać się oznaki niepokoju i kryzysu ideałów humanistycznych. W miejsce harmonii życia i tolerancji religijnej zaczęły dominować wartości ziemskie i wieczne.
Twórczość poetów takich jak Jan Kochanowski czy Mikołaj Sęp Szarzyński odzwierciedlała to nowe zapatrywanie na świat. Kochanowski kwestionował wartość doczesnych przyjemności, podczas gdy Szarzyński poszukiwał wartości ostatecznych i zbawienia.
Nurty kultury w okresie baroku w Polsce
W Polsce w okresie baroku można wyróżnić dwa główne nurty kultury: nurt ziemiański i nurt dworski. Nurt ziemiański był charakterystyczny dla szlachty średniej, która ceniła rodzime wartości i styl życia związany z ziemiaństwem. Wśród ważnych przedstawicieli tego nurtu znajdują się Wacław Potocki, Jan Chryzostom Pasek i Zbigniew Morsztyn.
Natomiast nurt dworski, silnie związany z modą europejską, przynosił do Polski wpływy z dworów królewskich. Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski są uznawani za głównych przedstawicieli tego nurtu. Ich twórczość odzwierciedlała nowoczesne trendy i inspiracje artystyczne.
Sarmatyzm – duch epoki baroku w Polsce
Sarmatyzm to pojęcie używane w odniesieniu do polskiej kultury szlacheckiej w okresie od XVI do XVIII wieku. Nazwa ta została zaczerpnięta od starożytnego ludu Sarmatów. Sarmaci byli znani z ogromnej swobody osobistej, konserwatyzmu i nietolerancji politycznej, religijnej i kulturowej.
W Polsce sarmatyzm służył także jako uzasadnienie władzy szlachty, która posiadała niezwykłe przywileje. Sarmacki duch przenika wszystkie dziedziny życia, od literatury i sztuki po politykę i obyczaje. To właśnie w okresie baroku kształtowała się charakterystyczna tożsamość polskiej szlachty.
Epoka baroku a piśmiennictwo
W okresie baroku piśmiennictwo przeżywało pewne osłabienie. Wpływ na to miało pisanie i publikowanie jedynie tekstów zgodnych z obowiązującymi zasadami „prawomyślności”. W fazie schyłkowej baroku, zwłaszcza w czasach saskich, piśmiennictwo doświadczyło całkowitego upadku.
Wybitni pisarze tak jak Jan Chryzostom Pasek, Zbigniew Morsztyn czy Wacław Potocki zmarli pod koniec XVII wieku, pozostawiając po sobie brak godnych następców. Mimo to, ich dzieła stanowiły ważny wkład w rozwój literatury barokowej.
Cechy sztuki barokowej
Sztuka baroku narodziła się we Włoszech i rozprzestrzeniła się po całej Europie. Charakteryzowała się dynamicznymi, bogato zdobionymi budowlami o mnogości form ornamentalnych. Artystom zależało na wykorzystaniu światłocienia, które dodawało ich dziełom głębi i dramatyzmu.
Malarstwo, rzeźba i architektura często były łączone w jednym dziele. Rzeźbiarze tworzyli pomniki, nagrobki i posągi, korzystając zarówno z kamienia, jak i drewna. W motywach barokowych dominowały postacie mitologiczne i religijne, często ukazane w ruchu, aby oddać moment akcji i emocje.
Sztuka barokowa jako narzędzie Kościoła
Sztuka barokowa pełniła ważną rolę w życiu religijnym, zwłaszcza dla Kościoła katolickiego. Jej celem było oddziaływanie na emocje i uczucia wiernych, a także utrzymanie prawomyślności religijnej. Barokowe kościoły, kaplice i klasztory były ozdobione bogatymi dekoracjami, malowidłami i rzeźbami, które miały wzruszać i inspirować wiernych.
Ważnym elementem sztuki barokowej były także tzw. „relikwiarze”, czyli pojemniki zawierające relikwie świętych. Te mistyczne przedmioty miały ogromne znaczenie religijne i były często ozdobione szlachetnymi materiałami i kamieniami szlachetnymi.
Podsumowanie
Barok to okres pełen artystycznych i kulturowych przemian, który wywarł ogromny wpływ na Europę i Polskę. Sztuka barokowa, pełna dramatyzmu i bogactwa, nadal zachwyca nas swoją wyrazistością i oryginalnością. Warto poznać tę fascynującą epokę i docenić jej wkład w rozwój sztuki i kultury.
